Schooluitval is veelal een traumatiserende verlieservaring. En van trauma's weten we dat ze ontregelend werken en ervoor zorgen dat oude manieren van leven niet meer toereikend zijn om goed te leven. Dat is een heftige gebeurtenis en het voelt als een storm die door het gezinsleven raast. Aardse extremen zoals aardbevingen, tornado's, zinkgaten en vulkanen lenen zich daarom goed om deze ervaring te verbeelden. Wanneer een kind problemen krijgt op school, thuis ontlaadt of afhaakt, de gesprekken op school moeizaam verlopen of afspraken niet goed worden nagekomen, begint de aarde te beven. Wanneer de school zich handelingsverlegen verklaart, gaat de trap tussen huis en school kraken, schudden en barsten. Wanneer het kind wordt uitgeschreven, wanneer er geen passend leeraanbod of geen nieuwe school of volwaardige ontwikkelplek voorhanden zijn, dan steekt een tornado de kop op, slokt de school op en verdwijnt er razendsnel mee richting horizon. Het kind kan niet langer naar school en als gezin zak je weg in een zinkgat waar een ondergrondse rivier kolkt en uit z'n oevers treedt. De rivier verzuipt de bloemen, spoelt toxische zaden aan land en wanneer ze tot bedaren is gekomen en wegtrekt, groeit er vooral giftig onkruid op de oevers. Als ouder is het moeilijk om niet verbitterd te raken en het onrecht ongewroken te laten. Je voelt hoe de lava begint te stromen en vreest als een vulkaan uit te barsten. Wee diegenen die aardse extremen in zich bergen!
Trauma = drama.
Maar buitenstaanders zien deze heftige reacties niet als een gevolg van trauma en hebben moeite om oorzaak en gevolg te onderscheiden. De verhalen waarin ouders verweten wordt te beschermend en te toegevend te zijn of emotioneel te heftig om goed op te voeden zijn legio. Wanneer hulp zich echter eenzijdig richt op ouderlijke hiërarchie, opvoedingsvaardigheden, belonen en straffen, begrenzing en structuur laat men het wezenlijke buiten beschouwing (nog los van het feit dat een dergelijke aanpak niet werkt). Namelijk dat er weldegelijk sprake kan zijn van een traumatische ervaring en dat herstel van trauma in de eerste plaats veiligheid en gehechtheid nodig heeft. Veiligheid voor het getroffen kind, maar ook voor het hele gezin (ouders incluis). Trauma is immers een systemisch fenomeen. Dwang en drang inzetten of daarmee dreigen heeft dan ook een averechts effect: het vergroot enkel de onveiligheid en het trauma. Op z'n minst mag er verwacht worden dat de hypothese van trauma ernstig wordt genomen en goed wordt onderzocht. En dat er ingezet wordt op een respectvolle dialoog tussen instanties en ouders. En daar knelt vaak het schoentje. Traumaverhalen zijn immers doorspekt met emoties, zijn niet altijd coherent geformuleerd en worden niet chronologisch of logisch weergegeven. Als de ervaringen al in taal gevat kunnen worden want ze worden ook in het niet-talige geheugen opgeslagen waar ze niet zonder meer voor het bewustzijn toegankelijk zijn. Hetgeen maakt dat traumaverhalen zich ook puur lichamelijk kunnen uiten. Maar dat maakt deze verhalen niet minder waar. En toch worden ze meestal niet goed weergegeven in de officiële stukken.
In plaats van de visie van ouders op schooltrauma aan de kant te schuiven vanwege 'te subjectief', 'te heftig', 'te emotioneel', 'te slachtofferig', 'te lastig' of 'te weinig wetenschappelijk' en in plaats van een deskundigenperspectief op te dringen, is het nodig om ervaringen en emoties te zien als een bron van kennis. Zo kan schooluitval een zaak worden die te denken geeft en kan er een brug geslagen worden tussen de leefwereld en de systeemwereld. Want dat we samen moeten denken én handelen om dit probleem op te kunnen lossen, is voor mij als systeemtherapeut een fundamenteel uitgangspunt. Net zoals het wezenlijk is dat er in het hier en nu wordt gehandeld door verantwoordelijkheid te voelen en te nemen op een concreet niveau in plaats van een abstract niveau. Want kinderen en gezinnen kunnen niet aan het lijntje worden gehouden tot er een volgende evaluatie 'Passend Onderwijs' verschijnt of tot er een aanpassing van de DSM volgt of tot er goed wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd wordt over schooltrauma. Niet dat deze vormen van reflectie geen goede bronnen van kennis zijn, maar omdat het belang van het kind om een politiek en maatschappelijk engagement in het heden vraagt.
Schooluitval is dus een bedenkelijke zaak. Niet alleen omdat het iets negatief is, maar ook omdat het een zaak is die gedacht moet worden. Vanuit verschillende invalshoeken en standpunten. Vanuit praktijken waarin gehandeld wordt. Hoe meer perspectieven, hoe objectiever - als ik ook eens met een filosoof mag schermen.
Met deze blogs wil ik dan ook het denken, spreken en handelen met betrekking tot schooluitval stimuleren. Bij mezelf en bij anderen. Pas wanneer we het probleem beter begrijpen en erover met elkaar in dialoog gaan, kunnen we gezamenlijk werken aan goede en menswaardige oplossingen, op alle niveaus (gezin, school, zorg, maatschappij, bestuur). En de eerste steen op de weg is het verschil in beleving. Laten we het daar vooral respectvol en transparant over hebben met elkaar!
Reactie plaatsen
Reacties