Wanneer een kind dreigt uit te vallen op school steekt er een storm op in het gezinsleven. Jeugdigen en ouders worstelen met de golven, slaan overboord of dreigen weg te zinken in de diepte. Wanneer zwarte wolken de zon verduisteren en de dingen niet langer in een natuurlijk licht baden, is er behoefte aan iets of iemand die een ander licht op zaken kan werpen. Vanuit de hoogte schijnen de felle lampen van uitkijktorens en helikopters (onderwijs, jeugdhulp, wetenschap, overheid) en proberen waarnemers op basis van wat ze zien zo goed mogelijk hulp te organiseren en in te zetten.

Er bestaan verschillende soorten verlies. Een mens kan z'n sleutels of telefoon verliezen, wat een vervelende ervaring is, maar wel één die te verhelpen valt. Andere verlieservaringen zijn niet of moeizamer te verwerken. Denk aan het verlies van een dierbare, van je thuis, van je geboorteland of van je gezondheid. En denk aan het verlies van school.

Schooluitval is veelal een traumatiserende verlieservaring. En van trauma's weten we dat ze ontregelend werken en ervoor zorgen dat oude manieren van leven niet meer toereikend zijn om goed te leven. Dat is een heftige gebeurtenis en het voelt als een storm die door het gezinsleven raast. Aardse extremen zoals aardbevingen, tornado's, zinkgaten en vulkanen lenen zich daarom goed om deze ervaring te verbeelden. Wanneer een kind problemen krijgt op school, thuis ontlaadt of afhaakt, de gesprekken op school moeizaam verlopen of afspraken niet goed worden nagekomen, begint de aarde te beven. Wanneer de school zich handelingsverlegen verklaart, gaat de trap tussen huis en school kraken, schudden en barsten. Wanneer het kind wordt uitgeschreven, wanneer er geen passend leeraanbod of geen nieuwe school of volwaardige ontwikkelplek voorhanden zijn, dan steekt een tornado de kop op, slokt de school op en verdwijnt er razendsnel mee richting horizon. Het kind kan niet langer naar school en als gezin zak je weg in een zinkgat waar een ondergrondse rivier kolkt en uit z'n oevers treedt. De rivier verzuipt de bloemen, spoelt toxische zaden aan land en wanneer ze tot bedaren is gekomen en wegtrekt, groeit er vooral giftig onkruid op de oevers. Als ouder is het moeilijk om niet verbitterd te raken en het onrecht ongewroken te laten. Je voelt hoe de lava begint te stromen en vreest als een vulkaan uit te barsten. Wee diegenen die aardse extremen in zich bergen!

"Lekker thuis spelen!" Zo vatte een collega het ooit samen toen ik haar vertelde over de schooluitval van mijn zoon. Het was goedbedoeld, dat stond buiten kijf, maar kon niet verder afstaan van hoe wij het als gezin beleefden. Ik liet het erbij. Hoe kan je uitleggen dat de uren thuis voor een kind dat niet naar school kan geen soort van weekend of vakantie zijn? Dat tijdens schooltijden ook 'thuis' verandert in een 'anders-dan-anderen-plek'? En dat deze plek een donkere ruimte is?

In groep 5 van de basisschool viel mijn zoon uit op school. Zelf kon ik deze crisis moeilijk het hoofd bieden omdat de werkstress van de afgelopen jaren me steeds meer nekte. En zo zaten vader en zoon op een dag samen op de bank een natuurdocumentaire te kijken, bij wijze van ontspanningsoefening. We lieten de schoonheid en de wreedheid van de natuur tot ons doordringen. Toen een wolf een kudde rendieren achtervolgde en een jong kalf afgezonderd raakte van de groep, kreeg ik een brok in de keel en kon ik enkel prevelen: "ren, rendier, ren!" Maar het lot van het jong was bezegeld en geen schietgebed kon dit ongedaan maken. Terwijl de wolf het jonge vlees verscheurde, drong de tragiek van onze eigen situatie tot me door. En begreep ik hoe schooluitval als een maatschappelijke val beleefd wordt, een 'kleine dood'. En hoe kinderen die niet naar school kunnen als kwetsbare jongen van de groep afdwalen en tal van gevaren hun ontwikkeling bedreigen. Ze missen het normale schoolleven, voelen zich anders, rouwen om het verlies van vriendjes, geven zichzelf de schuld, vrezen geen toekomst te hebben, ervaren het leven als zinloos,...

Letterlijk betekent Kota 'tent'. Het woord komt uit de taal van de Sami, de oorspronkelijke bewoners van wat wij doorgaans Lapland noemen. Eertijds leefde dit volk nomadisch en trokken herders mee met de kudde rendieren, zochten naar voedsel en verzorgden de dieren onderweg. Rijk werden de Sami er niet van, maar het was hun manier van leven.